کد مطلب:20222 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

انسان از كجا بداند كه توبه اش به درگاه خداوند پذيرفته شده است؟

پذيرش توبه از صفات خداوند متعال است: ... الّذين تابوا و أصلحوا و بيّنوا فاولئك أتوب عليهم و أنا التّوّاب الرحيم.[1] جملة اخير آيه دلالت بر نهايت محبت و كمال مهرباني پروردگار نسبت به توبه كاران مي كند.

با اين حال توبه شرايطي دارد و بدون آن توبه پذيرفته نمي شود.

شرايط پذيرش توبه:

1- انجام گناه از روي جهالت و سفاهت و غلت صورت گرفته باشد:

إنّما التوبة علي الله للذين يعملون السوء بجهالة؛ پذيرش توبه تنها براي كساني است كه كار بدي را از روي جهالت انجام مي دهند.

منظور از جهالت در اين آيه طغيان غرائز و تسلط هوسهاي سركش و چيره شدن آن ها بر نيروي عقل و ايمان است. در اين حالت علم و آگاهي نسبت به گناه تحت تأثير غرائز سركش قرار گرفته و عملاً خنثي و بي اثر مي گردد و هنگامي كه غرائز از طغيان افتاد و به حالت عادي برگشت، انسان متوجه مي شود كه چه كار جاهلانه اي انجام داده است.

اگر گناه بر اثر چنين جهالتي نباشد بلكه از روي انكار حكم پروردگار و عناد و دشمني انجام گيرد، چنين گناهي حكايت از كفر مي كند. به همين جهت توبة آن قبول نيست مگر اين كه از اين حالت بازگردد و دست از عناد و انكار بشويد.

2- شرط دوم پذيرش توبه، پشيماني سريع و زود به هنگام است. گناه كار هر چه زودتر بايد توبه كند و نگذارد تاريكي گناه بر قلب او چيره شود: ثم يقوبون من قريبٍ؛[2] سپس به زودي توبه مي كنند و اين گونه افراد كه گناهشان از روي جهالت بوده و به زودي توبه كرده باشند، اميد است خداوند توبة آن ها را بپذيرد و خدا آگاه و حكيم است.

مسلّماً پشيماني از گناه بعد از مردن بي فايده است: ليست التوبة للذين يعملون السيئات حتّي اذا حضر أحدهم الموت قال إني تبت الان و لا الذين يموتون و هم كفّار؛[3] براي كساني كه كارهاي بد را انجام مي دهند و هنگامي كه مرگ يكي از آنان فرا رسد مي گويند: الان توبه كردم،توبه قبول نيست و نه براي كساني كه در حال كفر از دنيا مي روند.[4]

در زمان ما راهي براي شناخت پذيرش توبه وجود ندارد. در زمان پيامبر(ص) كه دريچة وحي باز بود پذيرش توبة بعضي افراد مانند ابولبابه به واسطة نازل شدن آيه معلوم شد، ولي بايد بدانيم بر اساس آية قل يا عبادي الذين اسرفوا علي انفسهم ...؛[5] از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خداوند همة گناهان را مي آمرزد همة گناهكاران بايد به پذيرش توبة خود اميدوار باشند و بدانند توبة آنان پذيرفته مي شود.

[1] بقره (2) آية 160.

[2] بقره(2) آية 160.

[3] همان، آية 161.

[4] تفسير نمونه، ج 3، ص 313.

[5] زمر(39) آية 53.